Πέμπτη 23 Ιανουαρίου 2020

"Ταξίδι στην άκρη της νύχτας" του Λουί Φερντινάν Σελίν

ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΑΚΡΗ ΤΗΣ ΝΥΧΤΑΣ
Όλη η δυστυχία που γνώρισε ο άνθρωπος τον 20ό αιώνα σε ένα βιβλίο που όποιος διαβάζει δεν ξεχνάει ποτέ.
«Ήξερα εγώ τι γύρευαν, τι κρύβαν πίσω απ’ το υφάκι τους το σαν να μη συμβαίνει τίποτα οι άνθρωποι. Να σκοτώσουν και να σκοτωθούν θέλαν».
Παρίσι, 1914. Ο νεαρός ατίθασος Μπαρνταμού, γοητευμένος από μια στρατιωτική παρέλαση, αποφασίζει να καταταγεί στον στρατό και να πολεμήσει εναντίον των Γερμανών. Το Ταξίδι ξεκινάει. Στο μέτωπο θα ζήσει τις κακουχίες, τις συνεχείς ταπεινώσεις, την απόλυτη φρίκη. Θα ανακαλύψει την αγριότητα της ανθρώπινης φύσης και θα έρθει αντιμέτωπος με το παράλογο του πολέμου· δεν καταλαβαίνει γιατί πρέπει να σκοτώνει τους νεαρούς Γερμανούς. Λίγο αργότερα, θα επιχειρήσει να λιποτακτήσει. Δεν θα τα καταφέρει, αλλά θα τραυματιστεί, θα κερδίσει ένα παράσημο και θα οδηγηθεί σε διάφορα νοσοκομεία όπου θα διαπιστώσει ότι γιατροί, στρατιωτικοί και απλοί πολίτες εκμεταλλεύονται τον πόλεμο με κάθε τρόπο. Όταν θα γίνει καλά, θα εγκαταλείψει αηδιασμένος την Ευρώπη για την Αφρική. Εκεί θα έρθει αντιμέτωπος με τις φρικαλεότητες της αποικιοκρατίας και θα συνειδητοποιήσει ότι ο πόλεμος υπάρχει παντού· ο μόνος τρόπος να επιζήσει κανείς είναι να μείνει δυνατός και να παλέψει. Όταν αρρωστήσει, θα μπει σ’ ένα ισπανικό πλοίο και θα φύγει για την Αμερική, τη χώρα που πάντα ονειρευόταν να ζήσει. Στη Νέα Υόρκη θα ζήσει τη μοναξιά, τη φτώχεια και την εξαθλίωση και θα συνειδητοποιήσει ότι η ζωή στα εργοστάσια δεν είναι πολύ διαφορετική από εκείνη των σκλάβων της Αφρικής. Απογοητευμένος, κενός και απαισιόδοξος, θα επιστρέψει στη Γαλλία, θα σπουδάσει γιατρός και θα ανοίξει το ιατρείο του σε μια φτωχή συνοικία της πρωτεύουσας. Για μια ακόμη φορά ο Μπαρνταμού θα έρθει αντιμέτωπος με την απληστία των ανθρώπων, τη φτώχεια, τη δυστυχία και το θάνατο.
Η πανωλεθρία του 20ού αιώνα
Το «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας» είναι ένα μυθιστόρημα-κραυγή για τις αγριότητες του πολέμου,
τη φρίκη των στρατοπέδων, τα εγκλήματα της αποικιοκρατίας, το σκλαβοπάζαρο των μεγάλων εργοστάσιων, αλλά και μια σκληρή επίθεση στη μετριότητα, στις κοινοτοπίες, στην αγριότητα της ανθρώπινης φύσης και εν τέλει σε ολόκληρη την κοινωνία.
«Εν αρχή ην ο πόλεμος». Ο Σελίν βλέπει έναν κόσμο όπου κυριαρχούν η βία, το χάος και το παράλογο. Δεν υπάρχει καμιά ελπίδα. Οι άνθρωποι είναι θνητοί και ζουν μες στην απελπισία? η ζωή τους είναι μια μοναχική πορεία προς το θάνατο, δηλαδή μια φρίκη. Καμιά φιλοσοφία και καμιά διδαχή δεν μπορεί να δικαιολογήσει αυτή τη δυστυχία. Ο θάνατος είναι η μία και μοναδική αλήθεια της ζωής: «Η αλήθεια τούτου του κόσμου είναι ο θάνατος. Πρέπει να διαλέξεις, ή το τέρμα ή το ψέμα. Εγώ δεν μπόρεσα ποτέ να σκοτωθώ» παραδέχεται κάποια στιγμή ο Μπαρνταμού.
Ο Σελίν δεν κανακεύει στιγμή τον αναγνώστη του? αφηγείται την περιπλάνηση του Μπαρνταμού στα διάφορα μέτωπα του πολέμου με μια γλώσσα σκληρή. Αφαιρεί όλα τα φτιασίδια και μπαίνει στα άδυτα του ανθρώπινου ψυχισμού για να αποκαλύψει τη μικροπρέπεια, την απληστία, την αγριότητα, την ίδια την ανθρώπινη φύση που είναι ικανή για το καλύτερο και το χειρότερο –πιο συχνά για το χειρότερο. Όπως γίνεται φανερό, ο συγγραφέας δεν είναι ιδεαλιστής· για να είμαστε ακριβείς, σιχαίνεται όλες τις ιδεολογίες. Θεωρεί ότι όλες οι ωραίες ιδέες και όλα τα ευγενικά αισθήματα είναι ψεύτικα· ένα άλλοθι, μια υποκρισία. Εκείνος αναζητά την αλήθεια. Ο πεσιμισμός που τον χαρακτηρίζει είναι ένας τρόπος να αποκαλύψει ότι η μοναδική αλήθεια βρίσκεται στη βιολογία: όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί. Το μέλλον οδηγεί μόνο στην αποσύνθεση και στην καταστροφή, αφού έτσι κι αλλιώς όλοι μια μέρα θα πεθάνουμε.

Ένα μυθικό μυθιστόρημα

Το «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας» είναι ένα μυθιστόρημα σκάνδαλο. Πρωτοεκδόθηκε στη Γαλλία το 1932, γνώρισε μεγάλη εμπορική επιτυχία και προκάλεσε θυελλώδεις αντιδράσεις, από ακροδεξιούς, δεξιούς, αριστερούς, ακροαριστερούς –κανένας δεν μπορούσε να κατατάξει ιδεολογικά τον συγγραφέα του. Δεκάδες κριτικοί, λογοτέχνες, δημοσιογράφοι και πολιτικοί υπέγραψαν ενθουσιώδη εγκώμια, βαθυστόχαστες αναλύσεις, αντιφατικές ερμηνείες και παρερμηνείες και πλήθος αποκηρύξεων. Οι δίκες και οι καταδίκες που ακολούθησαν θυμίζουν την άλλη μεγάλη υπόθεση των Γαλλικών Γραμμάτων με πρωταγωνιστή τον Φλωμπέρ.

Οι έντονες αντιδράσεις οφείλονται, εν μέρει, στο γεγονός ότι το «Ταξίδι» είναι ένα μυθιστόρημα που περιγράφει την εποχή του, χωρίς να χαρίζεται σε κανέναν. Εκείνα τα χρόνια δεν ήταν πολλά τα μυθιστορήματα που μιλούσαν τόσο ξεκάθαρα για την εποχή τους. Η εξομολόγηση του Μπαρνταμού περιέχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, οι αναγνώστες μπορούσαν εύκολα να κάνουν τον παραλληλισμό ανάμεσα στη δική τους ζωή και τη ζωή του ήρωα –είχαν κοινές εικόνες και κοινές εμπειρίες. Οι μνήμες του Πολέμου ήταν ακόμη νωπές και σε λίγα χρόνια θα ερχόταν ένας ακόμη πόλεμος, χειρότερος από τον προηγούμενο.

Ο σάλος που προκάλεσαν ο Σελίν και το έργο του δεν κόπασε ποτέ. Το «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας» θεωρείται σήμερα ένα από τα κορυφαία λογοτεχνικά έργα του 20ού αιώνα, εξακολουθεί να βρίσκεται στο επίκεντρο πλήθους μελετών και να διδάσκεται στα πανεπιστήμια όλου του κόσμου, ακριβώς όπως κάθε σπουδαίο έργο που σημάδεψε την ιστορία και εν τέλει τη ζωή μας.


Συγγραφέας: Louis-Ferdinand Celine
Μετάφραση: Σεσίλ Μαργέλου Ιγγλέση

Εκδόσεις της Εστίας

Πηγή: iefimerida.gr - https://www.iefimerida.gr/news/415770/ena-taxidi-stin-akri-tis-nyhtas




Ο Λουί Φερντινάν Σελίν (Louis-Ferdinand Céline, 27 Μαΐου 1894 - 1 Ιουλίου 1961) ήταν Γάλλος μυθιστοριογράφος, φυλλαδιογράφος και ιατρός. Το πραγματικό του ονοματεπώνυμο ήταν Λουί Φερντινάν Ντετούς (Louis Ferdinand Destouches). Το όνομα Σελίν ήταν το μικρό όνομα της γιαγιάς του. Ο Λουί Φερντινάν Σελίν δημιούργησε ένα νέο ύφος γραφής που εκσυγχρόνισε τη γαλλική λογοτεχνία. Μέχρι σήμερα παραμένει αμφιλεγόμενη προσωπικότητα λόγω του παθιασμένου αντισημιτισμού και ρατσισμού του.

Βιογραφία

Γεννήθηκε στο Κουρμπβουά το 1894. Το 1912, για να αντιδράσει στους γονείς του, κατατάχτηκε εθελοντικά στο πεζικό, όπου τον πρόλαβε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Τον Οκτώβριο του 1914 τραυματίστηκε και παρασημοφορήθηκε.
Τον Μάρτιο του 1915 στάλθηκε στο Λονδίνο στα γαλλικά γραφεία διαβατηρίων. Στο Λονδίνο γνώρισε την πρώτη του σύζυγο Σουζάν Νεμπού από την οποία πήρε διαζύγιο ένα χρόνο μετά. Όσο ήταν στο Λονδίνο η κατάσταση του τραυματισμένου χεριού του επιδεινώθηκε, καθιστώντας τον ακατάλληλο να συμμετέχει στον στρατό πλέον, οπότε και αποστρατεύτηκε.
Το 1916 στάλθηκε στο Καμερούν ως εκπρόσωπος της εταιρείας που εργαζόταν και επέστρεψε στη Γαλλία το 1917. Επιστρέφοντας στη Γαλλία, ξεκίνησε τις σπουδές του στην ιατρική της Ρεν το 1919 και παντρεύτηκε την Εντίθ Φολέ, κόρη του προέδρου του τμήματος της ιατρικής.
Αφού τελείωσε τις σπουδές του στην ιατρική, συμμετείχε για λογαριασμό της Κοινωνίας των Εθνών σε υγειονολογικές αποστολές στην Αμερική, την Αφρική και την Ευρώπη προτού εγκατασταθεί στο Παρίσι ως γιατρός.
Ο Σελίν με την ιδιότυπη, σχεδόν παραληρηματική, αντιακαδημαϊκή γλώσσα του έγινε διάσημος με το "Ταξίδι στην άκρη της νύχτας" (1932), προκαλώντας από την πρώτη στιγμή ατμόσφαιρα μυστηρίου και αντιπαραθέσεων. Εννέα ακόμα μυθιστορήματα ("Θάνατος με δόσεις", "Μακελειό", "Από τον έναν πύργο ο άλλος", "Βορράς", κ.ά.) επισφράγησαν την ιδιοφυή καινοτομία του.
Η αντισημιτική και φιλοναζιστική στάση του τον ανάγκασε να καταφύγει το 1944 στη Γερμανία και εν συνεχεία στην Κοπεγχάγη, όπου φυλακίστηκε για ένα διάστημα και όπου παρέμεινε για μία εξαετία, εν αναμονή της δίκης του στη Γαλλία για Εσχάτη προδοσία.
Ο Σελίν συνέταξε και εξέδωσε τρεις αντισημιτικούς λιβέλους (1937, 1938 και 1941), που του κόστισαν τη δίκη του, στις 15 Δεκεμβρίου του 1949. Τελικά, στις 21 Φεβρουαρίου του 1950 ο Σελίν καταδικάστηκε σε φυλάκιση ενός έτους, 50.000 φράγκα πρόστιμο, κατάσχεση της μισής του περιουσίας και εθνική ατίμωση.
Το 1951 αμνηστεύτηκε και αποσύρθηκε στο παρισινό προάστιο Μεντόν, συνεχίζοντας να συγγράφει έως το θάνατό του, το 1961. Το ύφος του Σελίν, άμεσο και σαγηνευτικό, βρήκε δεκάδες μιμητές. Ανάμεσά τους ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ, ο Ζαν Ζενέ, ο Γουίλιαμ Μπάροουζ, ο Κουρτ Βόνεγκατ και άλλοι.

Επιλεκτική βιβλιογραφία

Ταξίδι στο τέλος της νύχτας (Voyage au bout de la nuit, 1932) ― ελλην. μετάφρ. Γιατράκου-Fossi, (ΕΣΤΙΑ)

Θάνατος με δόσεις (Mort à crédit, 1936)

Mea Culpa (1936)

Φλυαρίες για μια σφαγή (Bagatelles pour un massacre, 1937)

Σχολή πτωμάτων (L'École des cadavres, 1938)

Les Beaux Draps (1939)

Guignol's band (1944)

Μακελειό (Casse-pipe, 1949)― ελλην. μετάφρ. Παπαδούλη-Γκινάκα ως "Μακελειό", (ΓΡΑΜΜΑΤΑ)

Συνομιλίες με τον καθηγητή Υ (Entretiens avec le professeur Y, 1955)

Από τον έναν πύργο ο άλλος (D'un château l'autre, 1957) ― ελλην. μετάφρ. Αχιλλέα Αλεξάνδρου (ΓΝΩΣΗ)

Nord (1960)

Η Γέφυρα του Λονδίνου (Le Pont de Londres, 1964)

Rigodon (1969)

Γραπτά του πολέμου 1939-1944 (1969)

Η ιστορία του μικρού Μουκ (Histoire du petit Mouck, 1997)